In de nieuwe podcast van Omroep ZWART ‘Rouwrituelen’ gaan socioloog en schrijver Ameline Ansu (‘Van Harte Gecondoleerd’) en journalist en podcastmaker Laura Iwuchukwu op zoek naar de gebruiken rondom de dood. Elke aflevering lichten ze de rouwrituelen uit een ander land toe. In aflevering 5 staan de rouwrituelen van Nigeria centraal.

Ameline gaat in gesprek met Igboman Kenneth Okorie en Moshood Giwa. Kenneth heeft veel uitvaarten begeleid en meegemaakt in Nigeria. En Moshood verloor in 2018 zijn moeder. Moshood en zijn familie zijn Yoruba. Yoruba is een van de drie bekendste ethnische groepen van de ongeveer 250 verschillende groepen in Nigeria. De andere twee grote groepen zijn Hausa-Fulani en Igbo, Kenneth behoort tot de Igbo. Door het grote aantal verschillende ethnische groepen is Nigeria een levendig land met rijke tradities en kleurrijke culturen. De focus van deze aflevering van ‘Rouwrituelen’ zal vooral liggen op ervaringen vanuit Yoruba en Igbo.

Wat voor land is Nigeria? 

Nigeria is dus een land met vele stammen en elke stam heeft weer zijn eigen gewoontes en rituelen. Bij de Yoruba stam wordt er geregeerd door een mannelijk opperhoofd, Chief of oba. In de Igbo cultuur hebben de Umuada het voor het zeggen, deze vrouwen hebben de meeste macht over het stuk land waar zij zijn geboren. Zelfs de Nigeriaanse politie durft niet tegen deze vrouwen in te gaan. 

Aan het begin van de 20e eeuw waren de meeste Nigerianen aanhangers van hun eigen traditionele religies, maar na het Britse koloniale beleid werden de overgrote meerderheid van de mensen geclassificeerd als moslim of christen. Nu is ongeveer de helft van de bevolking moslim, iets minder christen en een klein aantal volgt nog de eigen traditionele religie. De Yoruba zijn moslim en christen en de Igbo stam is volledig christelijk. 

Traditionele Nigerianen geloven in reïncarnatie binnen de familie na de dood. Hoe er naar wordt gekeken verschilt per etnische groep. Naast de geboorte, is de uitvaart de belangrijkste dag van een Nigeriaan. Dit is ook het moment dat alle familieleden, kennissen en omwonenden bij elkaar komen. Het versterkt het gevoel van de Nigeriaanse gemeenschap.

Dochter van Moshood 

De eerste dochter van Moshood was thuis geboren en niet in het ziekenhuis. Omdat dit zo goed beviel, wilde Moshood en zijn partner de andere kinderen ook thuis ter wereld brengen. Helaas liep dat met zijn tweede dochter toch anders, na 2 uur overleed ze. Er zat teveel vocht in haar longen. De dochter van Moshood is in Nederland begraven. Moshood: “Het was een sobere begrafenis, het kind had nog niks meegekregen van de wereld.’’ In Nigeria wist familie van Moshood niet dat zijn dochter was overleden. Moshood: “Ik heb de dood van mijn dochter heel erg voor mezelf gehouden. Je houdt het voor jezelf, je hangt het niet aan de bel.” Later heeft Moshood het wel verteld, maar het is niet normaal om te vertellen dat je een kind hebt gekregen terwijl het kind al dood is. Door het niet meteen tegen iedereen te vertellen kon Moshood het op zijn eigen manier verwerken. Kort erna is de zoon van Moshood geboren. Moshood: “Het leven gaat door.” 

Kenneth: “In Igbo is het normaal en geaccepteerd dat het kind de ouders begraaft, maar niet andersom. Taboe is een groot woord, maar het hoort niet in de Igbo cultuur.” Je zou denken dat de meeste mensen in de omgeving van Moshood wel wisten dat zijn vrouw zwanger was, toch werd er niet over gesproken. Moshood: “Je gaat het niet aan de bel hangen dat je zwanger bent, er kan van alles fout gaan.”

Moeder van Moshood 

De moeder van Moshood had al van tevoren haar wensen doorgegeven, zo had ze al gezegd waar ze begraven wilde worden en wat ze wilde dragen. Ook was het haar wens dat Moshood aanwezig zou zijn. Hij was het enige kind van zijn moeder dat nog leefde. Moshood: “Hierdoor moesten mijn nichtjes, neefjes en broers en zussen van mijn moeder wachten totdat ik aanwezig was om verder te gaan met de rituelen.” De uitvaart was een mix van Yoruba en Islamitisch. Moshood: “Als er iemand overlijdt in de ochtend, moet hij eigenlijk na het derde gebed al zijn begraven.” Het liefst dus binnen de 24 uur wat gebruikelijk is in de islamitische cultuur. Moshood hoorde in de ochtend dat zijn moeder was overleden. Hij heeft toen meteen een vlucht geboekt zodat hij er in de avond al kon zijn. Alle voorbereidingen stonden al in de startblokken, hierdoor kon Moshood meteen helpen toen hij aankwam. Moshood: “Ik heb ook meegeholpen met het lijk in de grond te 

leggen. Dat voelde heel bevredigend. Ik kan nu ook met rust overlijden, want ik heb mijn moeder kunnen begraven.” De moeder van Moshood had aangegeven dat ze voor haar huis begraven wilde worden. Moshood: “Het was haar huis, haar eigendom, dus in de tuin voor haar huis wilde ze begraven worden.” Het is niet zo dat nu de hele familie in de tuin naast de moeder van Moshood begraven wordt. Moshood: “Dit is haar plek en als mensen dicht bij mama willen liggen dan kan dat, maar hoeft niet, ik zie dit als haar plek, dus ik hoef er niet naast begraven te worden.” 

In de Igbo cultuur is het gebruikelijk om mensen te begraven op hun eigen erf. Kenneth: “Als ik dood ga word ik op mijn eigen grond begraven, de enige uitzondering is als je als baby overlijdt. Een baby wordt begraven in het bos. De baby heeft nog geen houvast op aarde.” In Nederland hebben mensen soms de behoefte om het graf van hun baby te bezoeken, in Nigeria verwatert deze behoefte, de baby wordt een met de natuur. 

Als er iemand overlijdt in de Igbo cultuur worden ze eerst gereinigd onder een speciale boom, je wordt gereinigd om verder te gaan en om afscheid te nemen van je dierbaren. Elke familie heeft een ouder persoon die weet hoe de rituelen gaan. De jongste in de familie moet palmboomtakken op de kist leggen, je kan namelijk de dood niet vervoeren als de takken er niet op liggen. Daarnaast dragen de directe familieleden een t-shirt met een foto van de overledene met jaartallen eronder. Kenneth: “Er zijn geen rouwkaarten, je ziet het alleen maar aan de t-shirts en je hoort het aan de muziek.” 

Na het begraven is het feest. Kenneth: “Het moment dat de dode de grond in gaat is het feest.” Tijdens het feesten komen vrienden en families en wordt er gegeten. Zodra de dochter wordt geroepen om afscheid te nemen, neemt ze haar schoonfamilie mee en komt ze al dansend en rouwend naar voren. De muziek verandert ook zodra de overledene begraven is, eerst is het nog verdrietige muziek, daarna vrolijke muziek om op te dansen. Tijdens een Nigeriaanse uitvaart ben je niet alleen bezig met de uitvaart van degene die overleden is, maar de uitvaart is ook het moment dat je stilstaat om even na te denken over je eigen uitvaart. Door de muziek op een Nigeriaanse uitvaart word je je bewust van je eigen sterfelijkheid. Dit zorgt er ook voor dat mensen minder bang zijn voor de dood.

Reïncarnatie 

Als iemand komt te overlijden komt die persoon altijd terug. Moshood: “Als er een vrouw overlijdt en er wordt een meisje geboren, dan is die vrouw terug. Als er een man overlijdt en er wordt een jongen geboren, dan is die man weer teruggekomen.” Mensen kunnen er dan voor kiezen om dezelfde naam te geven, zo kan je het pasgeboren kind de naam geven van degene die is teruggekomen, maar dat is een vrije keus. Kenneth: “Mijn oudste zoon is mijn oom. En mijn dochter is mijn oudste zus. Je ziet de eigenschappen 

van de een ook terug in de ander. Mijn oom was overleden in ’98 en in ’99 is mijn zoon geboren. En er zijn zoveel dingen die ik terug zie in mijn zoon.”

Muziek podcast: Robert Morgenstond. Insta: @marivsmusic