De aankomende week gaat ZWART in gesprek met enkele poëten die 9 t/m 11 juni aanwezig zullen zijn op het Poetry International Festival in Rotterdam. In dit artikel spreken we met poëet Porsha Olayiwola over o.a. het ontdekken van je eigen schrijfstijl en het verschil tussen poëzie op papier en op het podium.

Waar zou je zeggen dat je liefde voor poëzie begon?

‘Goede vraag, heel anders verwoord dan normaal. Het is meer gericht op de geboorte van mijn liefde voor poëzie, in tegenstelling tot wanneer ik voor het eerst begon met poëzie. Dat zijn namelijk twee verschillende dingen. Mijn antwoord op je vraag is… Bijna onmiddellijk, direct nadat ik in staat was mijn eigen gedachten te ontwikkelen. Rond de leeftijd van 10 jaar probeerde ik deze gedachten zoveel mogelijk te documenteren op papier. Nu ik erover nadenk, was dat een vroege vorm van poëzie voor mij. Of nou ja, in ieder geval schreef ik dus wel al sinds super jong. Met name over mijn ideeën en opvattingen over de wereld op het moment. Tegelijkertijd las en reciteerde ik veel gedichten van andere schrijvers. Ik denk dat het daar officieel mee was begonnen, het lezen van het andermans werk. Zo leerde mijn moeder mij bijvoorbeeld een gedicht genaamd 'Hey Black Child' dat veel impact op me maakte. Toen ik mijn eerste gedicht schreef, was ik misschien 13. Ik stelde mezelf kandidaat voor klassenpresident in de brugklas. Mijn verkiezingsspeech was een gedicht, dat weet ik nog heel goed.’

Wat maakt volgens jou poëzie anders dan andere vormen van woordkunst?

‘Oh dat is een goede vraag! Wat poëzie naar mijn mening anders maakt, is dat andere schrijfvormen iets proberen te benoemen dat we allemaal zien, ervaren en doorheen gaan. Fictie probeert bijvoorbeeld een verhaal te vertellen, hetzelfde met het schrijven van memoires of zelfs het schrijven van films. Maar in plaats van een verhaal in woorden proberen te stoppen, is poëzie meer het benoemen van de dingen die niet benoemd kunnen worden en die verwoorden. Soms past het binnen de structuur van een verhaal, maar vaak kan het ook een mooi georganiseerde, beperkte chaos zijn. Een hele goede manier om de menselijke ervaring uit te leggen. Andere geschriften vertellen eigenlijk gewoon de menselijke ervaring, terwijl poëzie het gevoel erachter uitlegt.’

Naast het schrijven poëzie, draag je jouw gedichten ook verbaal voor. Wat is het grootste verschil tussen het schrijven van een gedicht dat bedoeld is om te lezen en een gedicht dat bedoeld is om te horen?

‘Ik denk dat ze allebei starten op de papier. Als ik mijn gedichten voordraag, zie ik het minder als ‘performance’, maar meer als ritmische audio. Terwijl ik schrijf, zeg ik het hardop om te horen hoe het uit mijn mond klinkt. Ik denk dat als het gaat om specifiek schrijven voor live optredens, het allerbelangrijkste is om te letten op de stem en toon. Hoe ik klink als ik het voordraag. Als het een gedicht is dat exclusief is bedoeld voor papier, wordt het belangrijk dat het ook fijn is om te lezen natuurlijk. Maar zelfs dan ben ik ook bezig met hoe het eventueel op podium uitgevoerd zou kunnen worden. Of er echt een groot verschil is, weet ik dus niet. Ik denk dat bij beide het echt allemaal om de stem gaat. Dat is het grootste ding wat ik heb geleerd van zowel optreden als gedichten schrijven. Wat ik wel specifiek leuk vind aan poëzie voordragen, is dat je lichaam daarin ook een instrument is. Het voegt je lichaam toe als een belangrijk onderdeel van de totale kunst. Dat is iets dat je nooit op papier kunt krijgen.’

Wanneer kwam je achter je eigen schrijfstijl? Denk je dat je die überhaupt het gevonden of dat het nog steeds in ontwikkeling is?

‘Als het gaat om het ontwikkelen of hebben van een onderscheidende stijl, denk ik dat je moet realiseren dat er veel sprake is van verschuiving. Het is een continu veranderingsproces. Er is niet zozeer één vaste stem, maar meer een stem van het moment. Je moet er zeker van zijn dat zowel de uitvoering als de kunst op papier weerspiegelen waar je voor staat op dat moment in je leven. Ik denk dat ik hier de afgelopen jaren flink mee geworsteld heb. Gedurende mijn tijd op school bleef ik maar zeggen ''wat is mijn stem, waar is die?''. Nu heb ik het gevoel dat mijn stem eindelijk bij me terugkomt. Het is altijd een herontdekking en in sommige opzichten een nieuwe ontdekking van mijn eigen stijl. Ik schreef een boek en dat deed zijn ding, maar ik schrijf nu iets dat ongeveer 20 keer anders is. Ik denk dat het belangrijkste is dat ik me goed voel bij wat ik heb geschreven. Dan heb ik mijn eigen stijl bereikt.’

Bij Omroep ZWART praten we veel over ‘echte diversiteit’. Een onderwerp dat vaak naar voren komt in deze gesprekken is intersectionaliteit. Wat in feite betekent dat er meerdere factoren zijn die je positie in de samenleving bepalen. Ras, geslacht, seksualiteit, fysieke capaciteiten... Welke impact heeft jouw intersectionaliteit op je werk als zwarte vrouw, die ook queer is?

‘Ik heb mijn eerste graad in Afrikaans-Amerikaanse studies gehaald, dus het is echt mijn ding om Afrikaans-Amerikaanse geschiedenis te gebruiken in mijn werk vanuit zowel mijn hart als mijn hoofd. Het komt vanzelf in de gedichten naar voren. Ik analyseer constant de verschillende aspecten van zwartheid, zwarte onderdrukking en verzet in het poëtische, wat ik echt opwindend vind om te doen. Dan is er het intersectionaliteitsgedeelte, waar andere facetten van mijn identiteit bij betrokken zijn. Ik ben een queer zwarte vrouw, meer mannelijk, dik... Je moet ook die hele specifieke identiteit aanpakken. Ik denk dat het onze goede zus Tony Morrison was, die zou zeggen ''als er een verhaal is dat nog niet geschreven is, moet je het schrijven''. Dus naast het schrijven over zwarte mensen, begon ik te schrijven over queer intimiteit. En vooral het idee van verlangen en honger als een dikke, queer seksuele persoon. Vanuit dat intersectionele perspectief schrijven, voelt geweldig. Ik denk dat het volgende boek waar ik aan heb gewerkt nog meer in de zwarte diaspora en zwarte queer intimiteit duikt.’

Wat zou je advies zijn aan jonge schrijvers die nog steeds hun eigen stem of schrijfstijl aan het ontwikkelen zijn en een carrière in de schrijfwereld willen nastreven?

‘Ik zou zeggen, lees andermans gedichten. Vooral blijf schrijven. Wanneer je denkt klaar te zijn, schrijf nog wat. Lees dan nog eens, schrijf nog eens, lees hardop en deel het met anderen! Vind jouw gemeenschap van dichters. Of dat nu in een boekhandel is, op straat met je vrienden, in een café of op school. Zoek gewoon een paar dichters om je passie mee te delen. Blijf het lees- en schrijfproces opnieuw en opnieuw doen, het komt vanzelf wel goed.’