De aankomende week gaat ZWART in gesprek met enkele poëten die 9 t/m 11 juni aanwezig zullen zijn op het Poetry International Festival in Rotterdam. In dit artikel spreken we met poëet Paul Tran over diens migratieachtergrond, het belang van intersectionaliteit binnen het schrijversvak en het ontwikkelen van een eigen schrijfstijl.

Waar zou je zeggen dat je liefde voor poëzie begon?

‘Ik heb hier twee antwoorden op. Ten eerste zou ik mijn moeder noemen, de poëet van de familie. Ze schreef poëzie toen ze naar de VS kwam als zwangere vluchteling. Ze moest haar familie achterlaten en een totaal verschillende taal aanleren. Poëzie bood haar comfort binnen al het nieuwe en onbekende. Nadat ik geboren was, werd ik haar eerste publiek en kon ik genieten van al haar verhalen. Mijn andere antwoord is dat poëzie het enige mechanisme was dat mij kon helpen mijn persoonlijke lijdensweg te doorstaan. Het liet me beseffen hoeveel kracht woorden hebben. Ze kunnen pijn doen, maar ook heling bieden. Ik geloof dat poëzie me heeft getrokken uit het dal waar ik in zat. In die zin denk ik dat het mij dezelfde hulp heeft gegeven, die het mijn moeder ook geboden heeft.’

Heeft je moeder nog advies gegeven nadat je aangaf zelf de poëzie in te willen gaan?

‘Ja, ze zei dat ik nooit zo’n goede poëet zou zijn als zij en daar herinnert ze me nog steeds aan hahaha! Maar ik zie het meer als iets dat mij nederig houdt. Mijn moeder is fulltime naaister als beroep. Ze werkt zes volle werkdagen in de week en heeft alsnog de passie om in de late avonduren te werken aan haar poëzie. Op een bepaalde manier voel ik alsof ik het privilege heb om haar droom te mogen volgen. Af en toe belt ze me om mij suggesties te geven voor mijn gedichten. Dan stelt ze bepaalde woorden voor die ik erin zou kunnen verwerken. In het begin zag ik dit meer als ‘grappig’, maar pas later realiseerde ik dat ik daarmee mijn moeder niet serieus nam. De meeste mensen zien mijn moeder als een vluchteling, iemand boven de 70, een niet-opgeleide vrouw die gebrekkig Engels kan. Door die factoren kunnen ze niet voorstellen dat ze heel creatief is, een kunstenares met veel intelligentie. En af en toe vergeet ik dat, tot grote schaamte, ook. Wanneer zij me nu belt om mij tips te geven, sta ik versteld van hoe prachtig haar inzichten zijn. Ik besef me nu dat het een waar privilege is om getuige te mogen zijn van haar geest.’

Heb je iets over jezelf, of je moeder, geleerd gedurende het schrijfproces?

‘Toen mijn oma overleed, was mijn moeder er kapot van. Daarover schreef ik een gedicht genaamd Lipstick Elegy. Dit deed ik om haar en de relatie die elke generatie met hun stammoeder heeft gehad, te eren. De allerlaatste regel van het gedicht luidt: ''geen enkel kind in ons gezin blijft een kind van wie de moeder kan houden''. Gedeeltelijk omdat mijn moeder, vanwege de oorlog in Vietnam, beide haar moeders moest verlaten om naar de VS te komen. En in sommige opzichten omdat ik zelf mijn moeder heb moeten verlaten. Niet alleen om ons financieel op de been te houden, maar ook omdat ik ervoor koos mijn queer identiteit te omarmen. Ik koos ervoor om tegen haar wensen in trans te zijn en dat voelde als een andere vorm van weggaan. Door de familie van mijn moeder specifiek als primaire onderwerpen in mijn dichtwerk te gebruiken, heb ik hun verleden, hun triomfen en tragedies veel beter leren begrijpen. In zekere zin heeft het me geholpen de dingen te vergeven die ze hebben gedaan, zowel als dingen die ze niet voor me konden doen. Of dat nu acceptatie is of deelnemen aan het leven dat ik voor mezelf probeer te creëren. Het heeft me daarnaast geholpen op te kunnen komen voor andere families zoals de mijne die dingen hebben overleefd als oorlogen en migratie.’

Wat is poëzie specifiek voor jou? Is het een middel van expressie? Is het puur voor het plezier? Is het therapeutisch? Wat betekent het voor jou?

‘Ik vind het leuk dat je die vraag zo hebt verwoord, want ik vertel mijn studenten vaak dat alles een gedicht kan zijn en dat een gedicht alles kan zijn. Het heeft me lang geduurd voordat ik begreep dat er andere redenen waren voor het bestaan van poëzie, dan alleen zelfexpressie. Toen ik mijn diploma behaalde, ging er een wereld voor me open waarin ik zag dat poëzie meerdere invalshoeken kan hebben. Een gedicht hoeft niet alleen een verhaal uit te drukken: het kan ook gebruikt worden om nieuwe informatie over dat verhaal te vinden, te ontdekken of te herformuleren. Poëzie brengt inzicht en helpt kennis opdoen. Zo'n dichter wil ik echt zijn. Een dichter van wijsheid. Want als je erover nadenkt, is voor mensen zoals wij (mensen van kleur) door de tijd heen niet alleen onze menselijkheid ontzegd, maar ook ons ​​hart, onze ziel en onze geest. Dus als ik nastreef om gedichten te schrijven, waarin ik nieuwe informatie ontdek over hoe het is om een ​​mens te zijn, hoe het is om verliefd te zijn, om te lijden, om te proberen, dan kan niemand ontkennen dat ik een brein heb. Dat ik een hart en een ziel heb. Mijn kunst kan mogelijk anderen helpen opnieuw contact te maken met hun eigen menselijkheid. Dat is zo belangrijk voor mij. Onrecht, marginalisatie en onderdrukking lieten me lang geloven dat niet goed genoeg ben. Dus ik zie mijn poëzie ook als een middel om de boodschap te verspreiden dat wij als gemarginaliseerde groepen ook mensen zijn en alle liefde verdienen die een mens verdient.’

Bij Omroep ZWART praten we veel over ‘echte diversiteit’. Een onderwerp dat vaak naar voren komt in deze gesprekken is intersectionaliteit. Wat in feite betekent dat er meerdere factoren zijn die je positie in de samenleving bepalen. Ras, geslacht, seksualiteit, fysieke capaciteiten... Welke impact heeft jouw intersectionaliteit op je werk als queer Aziatisch non-binair persoon?

‘Toen één van mijn eerste mentoren mijn gedicht voor de eerste keer las, zei hij: wees zo intersectioneel als je kunt zijn in je gedichten. Je leven wordt niet slechts bepaald door één ding, of dat nu ras, klasse, geslacht, seksualiteit of burgerschapsstatus is. Het zijn al die dingen gecombineerd en andere dingen waar we ooit in geïnteresseerd zijn geweest. Dingen die ons hebben gefascineerd, ons nieuwsgierig hebben gemaakt, ons vreugde of pijn hebben gebracht. Ik realiseerde me tijdens het samenstellen van mijn boek dat ik het deel van mezelf moet vertegenwoordigen dat geïnteresseerd was in wetenschap en technologie tussen de leeftijd van 13 en 15. Ik moet de 18-jarige ik vertegenwoordigen die een kunstnerd was en mijn lunch alleen at, terwijl ik schilderijen uit de Renaissance tijd bestudeerde. Je eigen geschiedenis moet in je werk naar voren worden gebracht. Ik zou bijvoorbeeld dingen als mijn favoriete Mariah Carey-lied aan mijn gedichten kunnen toevoegen, want dat zijn de kleine dingen die me maken tot wie ik ben. Zonder die persoonlijke elementen zouden het niet meer mijn gedichten zijn, maar die van iemand anders. Wat intersectionaliteit mij als kunstenaar blijft laten herinneren, is dat ik mijn tijd of energie niet moet verspillen aan het maken van de kunst van iemand anders. Ik moet de mijne maken, zodat deze wereld nooit kan ontkennen dat iemand zoals ik bestaat.’

Wat zou je advies zijn aan jonge schrijvers die nog steeds hun eigen stem of schrijfstijl aan het ontwikkelen zijn en een carrière in de schrijfwereld willen nastreven?

‘Ik denk dat het vinden van onze eigen stem van het grootste belang is en zo moeilijk, vooral als je jouw eigen stem nog nooit eerder hebt gehoord. Ik zou jongere schrijvers, of jongere artiesten in het algemeen, willen vertellen dat het totaal niet erg is om veel fouten te maken. Gooi zoveel mogelijk spaghetti tegen de muur en kijk wat blijft plakken. Zie wat je kracht geeft en je vreugde brengt. Kijk waar je je voor schaamt. Voor mij weet ik dat iets trouw is aan mijn eigen stem, wanneer ik me vernederd voel door wat het zegt. Ik weet dat die stem zoveel pijn heeft moeten doorstaan ​​om van de andere rand van stilte naar mij reizen en me tegemoet te komen op de pagina. Probeer een relatie met die stem op te bouwen. Dank het voor de moed en strijd om terug te keren uit de stilte en iets te zeggen. In een van mijn favoriete boeken ‘Beloved’ van Tony Morrison schrijft ze: 'alles wat weer tot leven komt, doet pijn'. Dus ik moedig ons aan om altijd die stem te bedanken voor het terugkomen en ons in contact te laten komen met onszelf. Het is heel belangrijk dat we onze stem blijven voeden en inspireren door geweldige vriendschappen, grote liefdes en je gekozen familie te omarmen. Neem je rust, zodat je stem de kracht zal hebben om door de pijn heen te gaan en je te kunnen vinden aan de andere kant.’